Grondwater
Grondwater is, zoals het woord zelf al aangeeft, het water dat zich in de grond bevindt. We zien het meestal niet totdat we het onverwacht tegenkomen of er zelf overlast van ondervinden in onze tuin of woning. Na elke regenbui wordt het grondwater aangevuld. Het regenwater zakt op plaatsen waar het direct op de grond terechtkomt in de ondergrond en voegt zich bij het bij het reeds aanwezige grondwater. Hier wordt het naar een sloot afgevoerd of het zakt weg naar het diepere grondwater. Een grote mate van aanvulling van het grondwater kan aanleiding geven tot het stijgen van de grondwaterstand. De hoogte van het grondwaterniveau kan verschillen en is afhankelijk van de plaats waar we ons bevinden. Van invloed zijn onder andere de hoogte van het gebied, de aanwezigheid van naastgelegen wateren, de afstand tot sloot of drainage en de doorlatendheid van de grond. Een bijzondere vorm van grondwater is kwelwater. Bij kwelwater wordt door het drukverschil van een naast- en hoger gelegen water een grondwaterstroom tot stand gebracht.
Gemeentelijk grondwaterbeleid
De Waterwet schrijft voor dat het gemeentebestuur vastlegt hoe de gemeente omgaat met grondwater. Het grondwaterbeleid van de gemeente Papendrecht is vastgelegd in het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2009-2013. Het beleid komt in het kort hierop neer:
- De gemeentelijke grondwaterzorgplicht beperkt zich tot de openbare ruimte.
- De gemeente streeft in de openbare ruimte naar een grondwaterpeil dat gekoppeld is aan de functie van het gebied.
- De gemeentelijke grondwaterzorgplicht is een inspanningsverplichting. De gemeente is dus niet verplicht om onder alle omstandigheden het grondwaterniveau in de openbare ruimte op het gewenste niveau te handhaven.
- Op particulier terrein is de perceeleigenaar zelf verantwoordelijk voor het grondwaterbeheer.
- De gemeente is het eerste aanspreekpunt als particulieren problemen hebben met de grondwaterstand op hun eigen terrein (= loketfunctie). Deze loketfunctie houdt niet in dat de gemeente als een ingenieursbureau of aannemer op zoek gaat naar de oorzaak van de klachten. De gemeente kijkt wel met de grondeigenaar mee naar oplossingen voor de geconstateerde grondwaterproblemen.
- De gemeentelijke zorgplicht is beperkt tot het op de erfgrens inzamelen van grondwater in die gevallen waarin redelijkerwijs van de perceeleigenaar niet mag worden verwacht dat hij zelf voor de verwerking zorg draagt en alleen in die gevallen waarbij de gemeente dat op een doelmatige manier kan doen.
De maatregelen voor het beheersen van het grondwater in de openbare ruimte zijn een onderdeel van het gemeentelijk rioleringsplan (GRP). De kosten van deze maatregelen worden dus gedekt door de inkomsten uit de rioolheffing.
We spreken pas van overlast als we van iets hinder ondervinden. Voorbeelden hiervan zijn vocht in gebouwen, water in kelders en kruipruimten, en natte tuinen. Stank, schimmelvorming en een hoog energieverbruik kunnen het woongenot hierdoor verminderen en onze tuin kan er onbegaanbaar door worden. Planten en bomen kunnen er van doodgaan omdat hun wortels langdurig in het water staan. Alleen als vochtoverlast veroorzaakt wordt door een te hoge grondwaterstand spreken we van grondwateroverlast. Andere oorzaken waardoor vochtoverlast kan optreden zijn een lekke waterleiding, een regenwaterafvoer die niet goed functioneert of optrekkend vocht in de vloer. Als de grondwaterstand te laag is, kan eveneens grondwateroverlast ontstaan (grondwateronderlast). Houten funderingspalen waarop een huis is gebouwd kunnen gaan rotten doordat het grondwater te diep wegzakt. Ook kunnen planten en bomen doodgaan, omdat hun wortels niet bij water kunnen. In onze regio hebben we hier normaal gesproken geen last van.
Grondwateroverlast kan verschillende oorzaken hebben. Grofweg is dit onder te verdelen in twee aspecten: bouwtechnisch en waterbeheer.
Bouwtechnisch: veel grondwaterklachten zijn niet (of niet alleen) het gevolg van een hoge grondwaterstand, maar vaak van de bouwkundige staat van een woning. Vooral in oudere wijken kan grondwater een grotere rol spelen door de in vroeger tijden geringe aandacht voor ontwatering. Door de destijds toegepaste bouwmethoden en veroudering van materialen kunnen lekkages en scheurvorming optreden. Een kelder die bijvoorbeeld bij de bouw waterdicht is gemaakt kan na verloop van tijd toch gaan lekken. Als we uitgaan van een goede staat van onderhoud dienen alle gebouwen in principe waterdicht te zijn. Voor woningen die gebouwd zijn na 1993 geldt bovendien dat deze zondermeer geen vochtoverlast ten gevolge van het grondwater kunnen hebben. Deze woningen dienen namelijk op basis van de bouwvoorschriften voor het grondwater dicht te zijn. Als er toch vochtoverlast is, dan is er sprake van een bouwkundig gebrek.
Waterbeheer: het regenwater dat tijdens een regenbui valt, stroomt naar de riolering, verdampt of zakt weg in de bodem. Het regenwater dat wegzakt in de bodem zal gedeeltelijk naar een sloot of drainage stromen. Eenmaal aangelegde drainage vraagt onderhoud en heeft een beperkte levensduur. Als de drainage niet (goed) meer functioneert, kan het water niet meer worden afgevoerd. Hierdoor kan het grondwaterniveau stijgen en grondwateroverlast ontstaan. Een wijziging in het peil van het oppervlaktewater kan eveneens het grondwaterniveau doen stijgen. Ook door rioleringswerkzaamheden kan grondwateroverlast ontstaan. Tijdens deze werkzaamheden wordt vaak een lekke riolering (die onbedoeld tot dusver als drainage werkte) vervangen, met als gevolg dat het grondwater niet meer wordt afgevoerd.
Door de uitvoering van dit werk kan het grondwaterniveau stijgen. Het gevolg kan zijn dat het grondwater nu via hoger gelegen scheuren in uw keldermuur/kruipruimte naar binnen komt. Grondwateroverlast door een bodemverdichting in de bouwfase; dit verschijnsel komt vaak voor bij nieuwbouw. Als de nieuwbouw klaar is, wordt het omliggende terrein vaak aangevuld met grond, zonder vooraf de ondergrond eerst open te werken. Het gevolg is dan dat vaak een te dichte laag aanwezig blijft, zodat het water niet de kans krijgt weg te zakken.
Grondwater is bijna overal en altijd aanwezig. Binnen uw eigen perceel bent u in principe zelf verantwoordelijk om hinder te voorkomen. De gemeente kan wel meedenken en adviseren. Is het probleem echter omvangrijker, dan zal het grondwaterloket van de gemeente hierin het voortouw nemen en zonodig met het Waterschap Rivierenland en de provincie Zuid-Holland betrekken bij het oplossen van het probleem. Maatregelen kunnen zowel van bouwtechnische als van waterbeheerkundige aard zijn.
Bouwtechnische maatregelen: bij bouwtechnische maatregelen wordt de situatie (het gebouw) aangepast aan de grondwaterstand. Er kunnen verschillende soorten maatregelen worden genomen:
- Het impregneren van muren, waardoor ze waterdicht worden. Het grondwater kan dan niet meer door de muren optrekken
- Het afdichten van gaten en kieren in de begane grondvloer en het vochtdicht maken van de kruipluik, waardoor vochtige lucht niet meer vanuit de kruipruimte naar de woonruimte kan stromen (een veel gebruikt materiaal hiervoor is PUR-schuim);
- Het verbeteren van de ventilatie van de woonruimte en/of kruipruimte (ventilatieroosters of mechanische ventilatie)
- Het opvullen van te diepe kruipruimte met goed doorlatend materiaal. Het effect is dat grondwater minder goed kan optrekken. Schelpen zijn hiervoor uitermate geschikt
- Het aanbrengen van folie op de bodem van de kruipruimte, zodat verdamping van het grondwater wordt tegengegaan.
Waterbeheerkundige maatregelen: waterbeheerkundige maatregelen zijn maatregelen die er voor zorgen dat de grondwaterstand verlaagd wordt. Dit kan door:
- Het aanleggen of herstellen van een drainagestelsel (zowel horizontaal als verticaal)
- Het wegpompen van het grondwater (dit is in feite een tijdelijke maatregel)
- Het verbeteren van de mogelijkheden voor waterafvoer vanaf uw perceel
- Het doorbreken van een te dichte laag in ondiepe ondergrond.
De volgende wetgeving is van toepassing: